8 Αυγούστου 2006:Ξυπνάμε με χαλαρούς ρυθμούς γύρω στις 10.30πμ. Ίσως πιο αργά από κάθε άλλη φορά. Μας λείπει ύπνος και το χαλαρό πρόγραμμα θα μας ξεκουράσει. Κατά τις 11πμ. είμαστε στην ρεσεψιόν και ζητάμε έναν επίσημο οδηγό για την πόλη. Ρωτάμε την τιμή της ξενάγησης. Είναι στα 120 dirham. Ίδια τιμή με του χθεσινού τύπου. Ο ρεσεψιονίστ ρωτάει τι γλώσσα θέλουμε να μιλάει ξεναγός και επιλέγουμε ιταλικά που μιλάει καλά η Πλουμιστή και ίσως εγώ να καταλαβαίνω τα περισσότερα.
Σε 2-3 λεπτά έρχεται!!! Λες και ήταν απέξω και μας περίμενε. Μόλις βγαίνουμε μας λέει πως θέλει 120 dirham αν τον απασχολήσουμε μέχρι 3 ώρες και 150 για >3 ώρες. Αμέσως, σκέφτομαι πως η ξενάγηση θα διαρκέσει παραπάνω από 3 ώρες! Αν θέλουμε να κάνουμε τον γύρω της πόλης, που θα μας κοστίσει 200 dirham επιπλέον. Του λέμε πως θέλουμε να δούμε μόνο την Medina, δηλαδή το παλιό κομμάτι της πόλης. Σταματάμε ένα Petit Taxi για να κατευθυνθούμε προς τα κει. Αποφασίσαμε να αφήσουμε τις μηχανές στο ξενοδοχείο. Δεν ξέρουμε αν θα βρούμε ασφαλές πάρκινγκ στην είσοδο της medina, αφού οχήματα, εντός αυτής, απαγορεύονται!
Αρχικά, μας πάει σε ένα σημείο από το οποίο έχουμε μια πανοραμική θέα της παλιάς πόλης. Όπως μας αναφέρει η Medina της Fes είναι αναγνωρισμένη από την UNESCO και για τον λόγο αυτό διατηρεί τον χαρακτήρα της. Η συγκεκριμένη Medina, είναι η μοναδική στο Marocco που μπορείς να την δεις έχοντας μια πανοραμική θέα. Στις άλλες δεν υπάρχουν λόφοι ή κτίσματα από τα οποία να έχεις πανοραμική άποψη. Γίνεται μια προσπάθεια να μείνει αναλλοίωτη στον χρόνο. Αυτό έχει επιτευχθεί στο μεγαλύτερο βαθμό. Σε έκταση είναι η μεγαλύτερη σε σημείο που μπορείς να περιπλανιέσαι επί ώρες στα στενά δρομάκια της, χωρίς να περνάς από τα ίδια μέρη. Φτάνει, λοιπόν, να το διαπιστώσουμε και οι ίδιοι...
Βγάζουμε μερικές φωτογραφίες και συνεχίζουμε, περνώντας από το νεκροταφείο της πόλης. Μια "χύμα" κατάσταση, χωρίς όρια και ταξινόμηση. Λες και ο καθένας κάνει τάφο οπουδήποτε βρει χώρο και αν βρει, ακόμα και έξω από όρια του νεκροταφείου. Ακόμα και αυτό αποτελεί μια ένδειξη του χαρακτήρα τόσο της πόλης όσο και των ανθρώπων. Κάτι τέτοιο διαπίστωσα και από τον τρόπο που οδηγούν. Μόλις μπήκα στην πόλη τα έχασα. Όλοι οδηγούν με την νοοτροπία «...όποιος προλάβει, περνάει»!!! Τα φανάρια λιγοστά και γενικά πάνε σαν τρελοί. Αυτό το διαπίστωσα όταν μπήκα στην πόλη. Στους επαρχιακούς δρόμους η κίνηση ήταν ελάχιστη.
Τελικά φτάνουμε σε μια από τις 7 εισόδους της Medina. Από την συγκεκριμένη γινόταν ο έλεγχος των εμπορευμάτων που εισέρχονταν εντός των τειχών. Μπροστά από την είσοδο υπάρχει ένα πάρκινγκ με φύλακα, που δεν μου εμπνέει εμπιστοσύνη. Γενικά, επικρατεί μια δυσοσμία. Η καθαριότητα δεν είναι στις προτεραιότητες των πολιτών.
Μόλις μπαίνουμε ο ξεναγός μας εξηγεί στα δρομάκια (souk) -που θυμίζουν λαβύρινθο- υπάρχουν 300 συνοικίες Όλες παρουσιάζουν τα εξής 5 κοινά σημεία: τζαμί, δημόσια λουτρά (hamam), σχολείο, φούρνο και πηγή. Αυτά βρίσκονται, συνήθως, στο κέντρο της συνοικίας και γύρω από το τζαμί που αποτελεί το κέντρο, για ευνόητους λόγους. Τα στενά δρομάκια της παλιάς πόλης, που πολλές φορές καταλήγουν σε αδιέξοδα, αριθμούν τα 900 περίπου. Πραγματικά εντυπωσιακό! Αρχίζουμε την περιπλάνηση στα στενά θορυβώδη σοκάκια. Η κυκλοφορία γίνεται μόνο με ζώα -όπως πολύ άνετα μπορείς να διαπιστώσεις και από τα κόπρανα.
Αρχικά συναντούμε την συνοικία των ξυλουργών. Εργαστήρια επεξεργασίας του ξύλου κατακλύζουν το συγκεκριμένο μέρος. Η μυρωδιά το επιβεβαιώνει. Προχωράμε προς την κεντρική λαχαναγορά, όπου οι γυναίκες της Medina έρχονται να κάνουν τα ψώνια τους Από το πρωί έχουν ξεκινήσει τις υπόλοιπες δουλειές τους. Όπως μας λέει ο ξεναγός, οι γυναίκες που κατοικούν εδώ, δεν ασχολούνται με τίποτα άλλο εκτός από το σπίτι τους, το νοικοκυριό και τα παιδιά. Πολύς ο κόσμος που κυκλοφορεί και τα δρομάκια στενά. Στα μαγαζιά βρίσκεις τα πάντα και σε μεγάλες ποσότητες, μια αφθονία υλικών αγαθών, αλλά σε ένα περιβάλλον που δεν θυμίζει με τίποτα πως βρισκόμαστε "εν έτη 2006"!
Συνεχίζουμε μέχρι που συναντούμε το πρώτο τζαμί και τα λουτρά. Δίπλα βρίσκεται ένας φούρνος με ξύλα που ζεσταίνει το νερό των μπάνιων τους. Στα περισσότερα απαγορεύεται η είσοδος ξένων και δεν είναι μεικτά. Ο χώρος μπορεί να είναι κοινός, αλλά το ωράριο του κάθε φύλου είναι διαφορετικό. Λίγο αργότερα συναντούμε ένα μικρό νηπιαγωγείο (ιδιωτικό), όπου υπάρχει ένας μαυροπίνακας, κάτι μικρά θρανία και κάτι ζωγραφιές στους ασβεστωμένους τοίχους τους. Η δασκάλα μου κάνει νόημα να απαθανατίσω 2 κοριτσάκια που απαγγέλλουν κάτι. Αυτό που δεν περίμενα είναι ότι θα μου ζητήσει να αφήσω φιλοδώρημα για την φωτογραφία!
Το φιλοδώρημα είναι στην κουλτούρα τους. Τόσο να το παίρνουν, όσο και να το δίνουν! Μπορεί να ακούγεται παράξενο και αν το ζεις να είναι ενοχλητικό. Αν το δεις αποστασιοποιημένα και το συνειδητοποιήσεις πως είναι μέρος της καθημερινότητάς τους, τότε παύει να σε ενοχλεί.
Εν συνεχεία, μας πάει σε έναν γνωστό τοπικό φαρμακοποιό – βοτανολόγο. Όταν μπαίνουμε και βλέπω τα κάθε λογής μαντζούνια αρχίζω να αμφιβάλω κατά πόσο είναι αυτός φαρμακοποιός! Αρχίζει να μας εξηγεί και να βάζει να δοκιμάσουμε κάποια προϊόντα του. Τότε επιβεβαιώνω τον ρόλο του ξεναγού: να μας περάσει από όλους τα σταθμούς του και τους «συνεργάτες» του, για να πάρει και την προμήθειά του από τις αγορές μας.
Με ξενερώνει το γεγονός αλλά για πρώτη φορά σε αυτή την χώρα και βλέποντας το πόσο λαβυρινθώδεις είναι τα σοκάκια, δεν το μετανιώνω για τον ξεναγό. Απλά θέλω να του πω, πως να τα κόψει λίγο. Δεν λέω τίποτα, όμως, καθώς θέλω να δω την συνέχεια και να επέμβω αργότερα. Τελικά, από τον φαρμακοποιό, αγοράζουμε κάτι αρωματικά σαπουνάκια που προέρχονται από τους αδένες ζέβραςκαι δίνουν μια ευχάριστη μυρωδιά στους χώρους που τοποθετούνται. Η τιμή: 100 dirham. Καλή αρχή!
Συνεχίζουμε με δεύτερη στάση μια βιοτεχνία χαλιών και μαντιλιών. Πριν μπούμε μας αναφέρει πως οι τιμές είναι "φιξ" λόγω βιοτεχνίας. Μου φαίνεται περίεργο, αλλά το αφήνω για να δω τι παίζει. Και εκεί τα ίδια. Τελικά η Πλουμιστή αγοράζει ένα σάλι μεταξωτό προς 150 dirham. Το σκορ γίνεται 2-0, υπέρ του ξεναγού!
Προχωρώντας, φτάνουμε σε ένα κτίριο όπου ήταν το σπίτι ενός γνωστού καθηγητή θεολογίας. Βλέποντας το εσωτερικό του θα μπορέσουμε να πάρουμε μια γεύση για την κλασική αρχιτεκτονική των κατοικιών. Φυσικά, αυτό είναι το πρόσχημα, καθώς ο σκοπός του είναι να αγοράσουμε κάτι. Οι ιδιοκτήτες του μαγαζιού μας ενημερώνουν για τους τρόπους κατασκευής χαλιών και μας εξηγούν κάποια πράγματα για τις κατηγόριες τους. Γίνεται μια μικρή επίδειξη από τον ευγενή ιδιοκτήτη, αλλά του λέμε -όσο πιο ευγενικά μπορούμε- πως δεν έχουμε στο νου μας να αγοράσουμε κάτι. Παρόλα αυτά, μας δείχνει κάποια χαλιά και μας κερνάει το τοπικό τσάι με μέντα Είναι μέρος της φιλοξενίας ανεξαρτήτως του γεγονότος αν τελικά αγοράσουμε. Αναχωρούμε έχοντας σκοράρει σε 2-1.
Επόμενος σταθμός τα βυρσοδεψία. Ανεβαίνουμε τις σκάλες ενός διαδρόμου. Φτάνουμε στην ταράτσα που έχει μετατραπεί σε κατάστημα, αλλά και από την οποία έχουμε την δυνατότητα να έχουμε μια θέα στα βυρσοδεψία. Ανάμεσα στα σπίτια υπάρχουν κατασκευές, που θυμίζουν μπανιέρες, γεμάτες χρώματα, όπου βάφονται τα δέρματα. Ο ιδιοκτήτης έρχεται για να μας εξηγήσει κάποια πράγματα για τις κατηγορίες των δερμάτων και τον τρόπο βαφής που δεν ξεπερνά τα 5 λεπτά. Εν συνεχεία μπαίνει στο ψητό που είναι η πώληση. Όσο διακριτικά μπορούμε τον αποφεύγουμε, εξηγώντας πως δεν έχουμε χώρο για επιπλέον αποσκευές στις μοτοσικλέτες. Φαίνεται ενοχλημένος... Το θέμα είναι πως δεν θα με πείραζε να αγοράσω από όλους, αλλά οι τιμές δεν είναι συμφέρουσες... το σκορ 2-2.
Λίγο παρακάτω περνάμε από ένα μαγαζί με κεντήματα. Και εκεί μια από τα ίδια. Μια μικρή παρουσίαση για τα κεντήματα και τον τρόπο ραψίματος και μετά η παρουσίαση. Δυστυχώς ο πωλητής φάνηκε άτυχος μαζί μας και ο ξεναγός έχοντας πάρει χαμπάρι την κατάσταση –και το σκορ- έχει αρχίσει να μην κάθεται στους μαγαζάτορες που επισκεπτόμαστε. Το σκορ είναι υπέρ μας: 2-3.
Περνάμε από κάτι στενά σοκάκια όπου μας εξηγεί πως χτίζονται έτσι στενά για προστασία από τον ήλιο και τον θόρυβο. Όντως το μέρος είναι δροσερό και ήσυχο. Φτάνουμε στην σχολή θεολογίας. Μας αναφέρει πως είναι η αρχαιότερη στον κόσμο. Τώρα χρησιμοποιείται ως τόπος προσκυνήματος και προσευχής. Ανοίγει τις πόρτες συγκεκριμένες μέρες και την επισκέπτονται γύρω στους 20.000 πιστούς... Πανικός! Ήθελα να ήξερα που χωράει τόσος κόσμος!
Λίγο πιο κάτω βρίσκεται ο τάφος του ιδρυτή της πόλης. Μετά τον θάνατό του θεωρήθηκε άγιος. Λατρεύεται ως άγιος της Fes καθώς κατόρθωσε να δημιουργήσει μια πόλη, που αποτέλεσε την πρωτεύουσα του Marocco για χρόνια και το κέντρο ανάπτυξης και πολιτισμού. Όπως σε κάθε τέτοιο χώρο σε κάθε θρησκεία, συναντούμε μαγαζιά και ανθρώπους που πωλούν κεριά και λαμπάδες... Δυστυχώς, η είσοδος δεν επιτρέπεται σε μη μουσουλμάνους.
Πριν αφήσουμε την Medina, κάνουμε τελευταία στάση σε μια γνωστή πλατεία. Είναι γνωστή για την πηγή της και τα καταστήματα με ξύλινες κατασκευές. Στον ίδιο χώρο υπάρχει ένα μουσείο ξυλογλυπτικής. Κάνουμε μια ολιγόλεπτη στάση και αναχωρούμε περνώντας μέσα από τα βαφεία. Κατευθυνόμαστε στο σημείο από το οποίο μπήκαμε στην medina. Ο ξεναγός μας προτείνει να δούμε και ένα μαγαζί που φτιάχνει ασημικά, μπρούτζινα και χάλκινα αντικείμενα. Ο μαγαζάτορας μας λέει 2-3 πράγματα για την τέχνη του και μας δείχνει την συλλογή του. Δεν αγοράζουμε τίποτα και το τελικό σκορ είναι 2-4.
Μετά από μια ολιγόλεπτη αναμονή στο πάρκινγκ παίρνουμε ένα ταξί και επιστρέφουμε στο ξενοδοχείο, όπου και σηματοδοτείται και το τέλος της ξενάγησης. Δεν μετανιώνω για τον ξεναγό, ίσως επειδή είναι η πρώτη επαφή με τον χώρο και είναι λίγο δύσκολο να κινηθώ με άνεση. Αυτό που θα πρέπει να έχει όποιος θέλει να περιπλανηθεί σε οποιαδήποτε medina είναι υπομονή και αρκετά μικροκέρματα στην τσέπη για να ξεφορτώνεται τους ανεπιθύμητους και να βγαίνει από δύσκολες καταστάσεις. Για να κινηθείτε μόνοι σας στην medina της Fes, θα σας προτείναμε να έχετε επισκεφτεί μια μικρότερη medina, μιας άλλης πόλης.
Πίνουμε μια μπίρα η Πλουμιστή και ένα «μαροκινό ουίσκι» εγώ, δηλαδή ένα τσάι με μέντα, όπου αποτελεί το τοπικό ρόφημα, για να χαλαρώσουμε. Κατά τις 9.30μμ. ξεκινούμε για το εστιατόριο «Zagora» που βρίσκεται 15-20 λεπτά από το ξενοδοχείο με τα πόδια. Με την ευκαιρία αυτή βλέπουμε το σημερινό κομμάτι της πόλης, που μπορεί να έχει πολλά δυτικά στοιχεία, αλλά αρκετά χρόνια πίσω. Μετά από μια μικρή περιπλάνηση το βρίσκουμε. Οι τιμές του σε επίπεδο ξενοδοχείου, αλλά με μεγαλύτερη ποικιλία και περισσότερη μαροκινή κουζίνα. Το θετικό είναι πως έχουμε την ευκαιρία ακούσουμε ζωντανή μαροκινή μουσική. Ακολουθώντας τον ίδιο δρόμο, επιστρέφουμε στο ξενοδοχείο και την πέφτουμε για ύπνο. Την επομένη θα έχουμε αρκετά χιλιόμετρα να διανύσουμε μέχρι το Marrakech...